آرشیو ملی
گونه‌شناسی جلدهای نفیس قاجاری کاخ گلستان (دکتر مصطفی رستمی)
چکیده
کتابی که با تجلید نفیس و مزین به نقش‌های بدیع گل‌ها و پرندگان، صورت‌های آدمیان و جانوران باشد، ضمن تشویق بیشتر خواننده در خواندن و مطالعۀ کتاب، روح آدمی را به آرامش و نشاط دعوت می‌کند. این‌ها ویژگی‌هایی است که در جلدهای قاجاری به نیکویی مشاهده می‌شود. تعداد قابل‌ِتوجهی از جلدهای نفیس قاجاری با همۀ جذابیت‌های یادشده در گنجینۀ کاخ گلستان محفوظ است. از میان آن‌ها چند جلد نفیس قرآن‌کریم، شاهنامه فردوسی و مثنوی مولوی و دیگر جلدهای کتاب های دینی و ادبی است که چنان با جلال و شکوه از هنرهای تذهیب عالی و نقش‌های ظریف گل و بته و برگ و مرغ الهام گرفته که نمونه‌های خیره‌کنندۀ آن‌ها حاکی از مهارت و عشق سرشار هنرمندان این دوره است. این پژوهش -که به روش توصیفی انجام شد- می‌کوشد تا با بررسی و تطبیق جلدهای نایاب قاجاری موجود در کاخ گلستان، گونه‌های مختلف جلدهای نایاب قاجاری موجود در کاخ گلستان از حیث فنون ساخت و نقوش و آرایه‌های به‌کار‌رفته –به‌ویژه جلدهای روغنی که در این عصر مرحلۀ اوج خود را طی کرده است- را موردِتحلیل و طبقه‌بندی علمی قرار دهد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که جلدهای نفیس قاجاری موجود در کاخ گلستان به دو دستۀ اصلی: جلدهای چرمی سوخت و معرق و جلدهای روغنی -که خود به نه گونۀ متنوع ترنجی، گل‌وبرگی، گل و بته‌ای، اسلیمی و ختائی، خوشه‌انگوری، گل‌زنبقی، صورت‌دار، کتیبه‌دار و مرغش تقسیم‌بندی‌شده- و هریک از آن‌ها به لحاظ فنون ساخت و نقوش و آرایه‌ها، گویای تداوم برخی نقوش موردِاستفاده در زمان تیموریان و بدعت‌های جذاب و پرتجمل دوران شکوفائی هنر صفوی است.
کلیدواژه‌ها
)