آرشیو ملی
مبایعه‌نامه‌ای به خط تعلیق از دوره تیموری (سیّد محمد صادق ابراهیمیان)
چکیده
از روزگاران قدیم و شاید از هزار سال پیش تاکنون، آستانه‌ها، اماکن متبرکه، خانقاه‌ها، مزارات امامزادگان، شیوخ، اقطاب و دراویش در جای‌جای فلات پهناور ایران زمین، موردِعنایت ویژۀ نه‌تنها بومیان و ساکنان فرودست جامعه بوده بلکه حتی توجه طبقۀ فرادست چون پادشاهان، حاکمان ولایات و عُمال حکومتی، دیوانیان و محصلین مالیاتی را نیز- ولو به‌خاطر کسب و بسط مشروعیت- به خود جلب کرده بودند. بارزترین تجلی این اعتقادات دیرین در مقولۀ وقف املاک و مستغلات و بذل وجوهات و نذورات و هدایا بوده است که بر حسب نیات واقفان جهت مصارف خاص، بروز و ظهور می‌یافته است. اما به‌موازات و در کنار این سنت پسندیدۀ اعتقادی که با ایجاد و بنای مزارات همراه بوده است، شاهد گسترش ساخت و تعمیر آستانه‌هایی بر مراقد درگذشتگان موردِاحترام بوده‌ایم که در نوع خود به‌عنوان موزه‌هایی از هنر و با استعانت از خلاقیت هنروران این آب و خاک، برخوردار از تنوع هنر معماری، بنایی، نجاری، آجرکاری و کاشی‌کاری و غیره شده است. کارکرد این آستانه‌ها جنبۀ مغفول دیگری هم دارد و آن عملکرد اماکنی از این دست، به‌عنوان بایگانی و آرشیو محلی و منطقه‌ای است که تاکنون به دلایلی کمتر به آن پرداخته شده است. در صندوق‌خانه‌های این آستانه‌ها علاوه‌بر سایر اشیاء، اسناد زیادی نیز از دیر باز نگه‌داری می‌شده‌اند. از شاخص‌ترین این اماکن در ایران، گذشته از آستان قدس رضوی، می‌توان از آستانۀ حضرت معصومه (س) و شاهچراغ (ع) و شیخ صفی و غیره نام برد. از جملۀ این مزارات، آستانۀ سیّد حسن ولی در روستای نیاک از توابع بخش لاریجان آمل است که در این مقاله به معرفی سندی که در آنجا نگه‌داری می‌شود، می‌پردازیم.
کلیدواژه‌ها
)